Dyskusja nad argumentem „God of the gaps”

Abstract

Historia spotkania teologii chrześcijańskiej, a zwłaszcza teologii Kościoła Zachodniego z ogólnie pojętymi naukami przyrodniczymi jest zapisem wielowiekowej, bogatej w wydarzenia dyskusji. Jedną z jej konsekwencji było ukazanie się na styku teologii i nauk przyrodniczych problemu określanego mianem argumentu „God of the gaps” (dosłownie tłumacząc „Bóg od dziur”; inne określenia: Bóg zapchajdziura, Bóg od białych plam). Do jego istoty należy używanie Boga jako hipotezy wyjaśniającej przebieg zjawisk przyrodniczych na płaszczyźnie przyczynowości sprawczej. Taki sposób argumentacji za istnieniem i działaniem Boga jest zarówno szansą, jak i, co ukazuje historia, wielkim zagrożeniem dla naukowego statusu teologii. Niniejszy artykuł będzie próbą usystematyzowania omawianej problematyki i ukazania jej aktualnego stanu. Złożoność i zmienność historycznego oddziaływania teologii i nauk przyrodniczych jest powodem ograniczenia refleksji do najważniejszych a zarazem „modelowych” momentów spotkania omawianych dyscyplin, które zaowocowało pojawieniem się argumentu „God of the gaps”. Zalążków tego typu myślenia można dopatrywać się w naukowej refleksji starożytnych filozofów jońskich, a właściwego rozwoju w tzw. XVII-wiecznej fizykoteologii. Szczególne zainteresowanie autora kieruje się w stronę współczesnych ujęć tego argumentu. Ponadto dokonano dwóch dodatkowych ograniczeń przedmiotu refleksji. Z jednej strony autor ograniczył się do omówienia wybranych, reprezentatywnych teorii przyrodniczych z zakresu nauk fizykalnych. Z drugiej strony obszar teologicznej refleksji został ograniczony do teologii katolickiej.

The encounter of Christian theology, particularly the western theology, with natural science constitutes a record of centuries-old discussion. One of the consequences was to show a problem known as ‘God of the gaps’. This argument uses God as hypothesis explaining the course of natural phenomena on causation surface. Such way of argumentation opts for existing and God’s acting. It is both the chance and what history shows an enormous threat for the theology status. This article is an attempt to systematize the discussed issue and demonstrate the current situation. The complexity and historical variation of the interaction between theology and natural sciences are the reason for the reflection which is limited to the most important and ‘model’ encounters between these two disciplines. The beginnings of this way of thinking can be noticed in the scientific reflection of the ancient Ionic philosophers and of the appropriate development in so called XVII century physiotheology. The author is especially interested in the contemporary presentations of this argument.