Oblicza religii Augusta Cieszkowskiego. Temporalny i dziejowy wymiar doświadczenia religijnego

Abstract

August Cieszkowski is one of the greatest philosophers of Polish philosophy of nation and history. He was also a thinker for whom religion played a formidable role in his philosophical system. If it had not been for religion, this system would not have existed at all. The present paper shows the importance of religious thinking in the whole historiosophical system of Cieszkowski. It underlines the fact that while the developing science was striving to “disenchant the world”, Cieszkowski as a philosopher wanted to “enchant the reality” afresh. However, this “enchanting” was not being performed “against science”. Quite to the contrary, this Polish thinker was employing scientific achievements to demonstrate that “religion is everything”. Divinity is not placed in the mysterious and isolated sacred any more but constitutes our daily life and action.

August Cieszkowski należy do największych filozofów polskiej filozofii narodowej i filozofów dziejów. Był też myślicielem, w którego systemie filozoficznym religia odgrywała olbrzymią rolę. Nie byłoby tego systemu bez religii. W artykule ukazuje się rolę myślenia religijnego w całym systemie historiozoficznym Cieszkowskiego. Podkreśla się, że Cieszkowski jako filozof ponownie chciał „zaczarować rzeczywistość” i to wtedy, gdy rozwijająca się nauka intensywnie pracowała nad jej „odczarowaniem”. Jednak to „zaczarowanie” nie odbywało się w jego myśli „przeciwko nauce”. Odwrotnie: myśliciel z Wierzenicy znakomicie wykorzystywał osiągnięcia nauki, aby wskazać, że „religia jest wszystkim”. To, co „boskie”, nie jest już ulokowane w tajemniczym i oddzielnym sacrum, lecz stanowi nasze codzienne życie i działanie.