Vacuum Genesis oraz spontaniczne powstanie wszechświata z niczego a klasyczna koncepcja przyczynowości oraz stworzenia ex nihilo

Abstract

The article discousses philosophical and theological reflections inspired by the cosmological model of the origin of the universe from quantum vacuum through quantum tunneling and the model presented by Hartle and Hawking. In the context of the thesis about the possibility of cosmogenesis ex nihilo without the need of God the creator, the question is being raised concerning the ontological status of nothingness and of the laws of nature in the aforementioned models. After pointing to the fact that they do not imply an absolute nothingness in the philosophical (metaphysical) sense, the main objectives of both models and philosophical-theological conclusions they inspire are interpreted in the light of the classical principles of potency and act, theory of causation and chance events in nature, elements of classical theology of creation and the classification of sciences in terms of various levels of abstraction, proposed by Aquinas. Noting the fact that some cosmologists cross methodological boundaries of their science, we emphasize the role and significance of their research in a deeper understanding of the philosophical aspects of the origins of the universe, especially the role of potency in the first stages of its existence and evolution.

Artykuł podejmuje kwestię filozoficznych i teologicznych refleksji inspirowanych modelem kosmologicznym powstania wszechświata z próżni kwantowej w zjawisku tunelowym oraz modelem Hartle’a-Hawkinga. W kontekście tych modeli oraz towarzyszącego im argumentu na rzecz możliwości kosmogenezy ex nihilo bez udziału Boga stworzyciela, przedmiotem analizy staje się ontologiczny status nicości oraz praw przyrody we wspomnianych modelach. Po wskazaniu na fakt, iż nie mamy w nich do czynienia z nicością absolutną w znaczeniu filozoficznym (metafizycznym), główne tezy obu modeli oraz oparte na nich wnioski filozoficzno-teologiczne zostają poddane interpretacji w świetle klasycznych kategorii możności i aktu, teorii przyczynowości i przypadkowości zdarzeń, elementów teologii stworzenia oraz klasyfikacji nauk ze względu na poziom abstrakcji w ujęciu Tomasza z Akwinu. Zwracając uwagę na fakt przekroczenia przez niektórych kosmologów granic metodologii dziedziny nauki, którą się zajmują, warto podkreślić rolę i doniosłość ich badań w głębszym rozumieniu filozoficznych aspektów początków wszechświata, zwłaszcza roli możności w pierwszych momentach jego istnienia i ewolucji.