Otwarty teizm – teologiczny ‘wymysł’ czy sensowna propozycja? (Open Theism – theological ‘figment’ or sensible proposition?)

Abstract

Open theism is a theological position, which shook the evangelical Protestantism, provoking a theological debate on the doctrine of God and on the relation between Creator and creation in its womb. The article undertakes exposing this way of thinking, indicating that this is one of the types of so-called free will theism. God of the open theism is a sovereign and omnipotent entity, who decided to create a man in His own image and likeness, which involves giving him (libertarian) freedom. By making the act of creation, God self-limited His omnipotence and omniscience related to man. However, these ideas have met with strong criticism, especially from evangelical Calvinists, affirming the deterministic vision of providence. After familiarizing the reader with the concept of the open theism, the author showed its contemporary dialogue with science, particularly with natural sciences. Open theists, like all theists, primarily do not accept the metaphysical naturalism. In their opinion, it limits the range of possible solutions in the search for the causes of different phenomena, including the answer to the question of the universe’s origins. The leading representatives of this theology accept evolutionist cosmology and contemporary physical theories concerning time and the special theory of relativity, trying to accommodate their own views. All of this shows that, though the open theism is controversial and untraditional, we certainly cannot deprive it of reasonableness determined by such terms like rationality, criticism and methodology.

Otwarty teizm to stanowisko teologiczne, które wstrząsnęło ewangelikalnym protestantyzmem, prowokując w jego łonie teologiczną debatę nad doktryną Boga i relacją Stwórca-stworzenie. Artykuł podejmuje się ekspozycji tegoż kierunku, wykazując że jest to jeden z typów tzw. teizmu wolnej woli (free will theism). Bóg otwartego teizmu to byt suwerenny i wszechmocny, który postanowił stworzyć człowieka na Swój obraz i podobieństwo, w co wpisuje się danie mu (libertariańskiej) wolności. Dokonując aktu stwórczego, Bóg samoograniczył Swoją wszechmoc i wszechwiedzę w stosunku do człowieka. Idee te spotkały się jednak z mocną krytyką, szczególnie ze strony ewangelikalnych kalwinistów, afirmujących deterministyczną wizję Opatrzności. Po zapoznaniu czytelnika z samym otwartym teizmem, autor ukazał jego współczesny dialog z nauką, szczególnie z naukami przyrodniczymi. Otwarci teiści, tak jak i wszyscy teiści, nie akceptują przede wszystkim metafizycznego naturalizmu, który ich zdaniem ogranicza wachlarz możliwych rozwiązań na drodze poszukiwania przyczyn zjawisk, w tym odpowiedzeniu na pytanie o początki wszechświata. Wiodący przedstawiciele tej teologii przyjmują ewolucyjną kosmologię oraz współczesne teorie fizyczne dotyczące czasu i szczególnej teorii względności, próbując dokonać akomodacji swoich poglądów. Wszystko to pokazuje, że choć otwarty teizm jest kontrowersyjny i nietradycyjny, na pewno nie można mu odebrać sensowności wyznaczanej takimi pojęciami jak racjonalność, krytyka, metodologia.