The Role of Causality in Scientific Models of Explanation in the Context of the Retrieval of the Classical Concept of Divine Action

Abstract

The legitimacy of going back to the classical view of God’s action in the world based on the list of causes and understanding of chance in the works of Aristotle and Aquinas – in the context of contemporary science – seems to depend on whether there is a space for causal analysis within the current models of scientific explanation. This article offers a brief account of the path leading to negation and rediscovery of the importance of causality in scientific explanation and reintroduces the semicausal position of the prominent philosopher of science, Mario Bunge, who treats causation as one of several categories of determination. The diversity of the categories he lists finds analogy in the commonly accepted pluralist approach to the search of the model which adequately describes the practice of scientific research. What is more, the same diversity of the categories of determination opens the way back to the classical Aris-totle’s fourfold account of causation and his understanding of chance. This fact allows us, in turn, to defend the contemporary version of the classical notion of divine action against the accusation of methodical error in the form of imposing the notion of the ancient categories of causality on the results of contemporary scientific research, which notion, as some maintain, has little in common with the models of explanation currently accepted in natural sciences.

Zasadność powrotu do klasycznej koncepcji działania Boga w świecie na podstawie katalogu przyczyn i rozumienia przypadku w ujęciu Arystotelesa i Tomasza z Akwinu – w kontekście wiedzy o świecie czerpanej z nauk szczegółowych – wydaje się zależeć od tego, czy w modelach wyjaśniania przyjętych we współczesnym przyrodo-znawstwie jest miejsce na analizę i wyjaśnianie przyczynowe. Niniejszy artykuł przed-stawia pokrótce drogę prowadzącą do negacji oraz ponownego odkrycia roli przyczy-nowości w wyjaśnianiu na gruncie nauk szczegółowych oraz przywołuje semikauzalne stanowisko prominentnego filozofa nauki Mario Bungego, który traktuje przyczynowość jako jedną z wielu kategorii determinacji w wyjaśnianiu naukowym. Postulowana przez Bungego różnorodność kategorii determinacji znajduje odzwierciedlenie w powszech-nym dziś pluralistycznym stanowisku w kwestii poszukiwania modelu wyjaśniania adekwatnie opisującego praktykę metod badawczych stosowanych w naukach szczegółowych. Co więcej, heterogeniczność kategorii determinacji otwiera drogę powrotu do klasycznego katalogu przyczyn oraz koncepcji przypadku w ujęciu Arystotelesa. Fakt ten umożliwia obronę współczesnej wersji stanowiska teizmu klasycznego odnośnie do przyczynowości Bożej w świecie przed zarzutem błędu metodycznego. Ów błąd miałby polegać na narzucaniu na wyniki badań współczesnego przyrodoznawstwa specyficznej interpretacji filozoficznej, która, odnosząc się do starożytnych kategorii przyczynowości, w rozumieniu przynajmniej niektórych teoretyków przyrodoznawstwa, ma niewiele wspólnego z modelami wyjaśniania aktualnie przyjętymi w naukach szczegółowych.